อำเภอบางกรวย
อำเภอ
คำขวัญ: บางกรวยพันธุ์ไม้งาม ลือนามโบสถ์เรือหงส์ ธำรงวัดโบราณ บ้านเกิดไกรทอง ล่องเรือแห่เทียนพรรษา
พิกัดภูมิศาสตร์: 13°48′18″N 100°28′22″E
อักษรไทย	อำเภอบางกรวย
อักษรโรมัน	Amphoe Bang Kruai
จังหวัด	นนทบุรี
พื้นที่[1]
• ทั้งหมด	57.408 ตร.กม. (22.165 ตร.ไมล์)
ประชากร (2561)
• ทั้งหมด	136,668
• ความหนาแน่น	2,380.64 คน/ตร.กม. (6,165.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	11130
รหัสภูมิศาสตร์	1202
ที่อยู่ ที่ว่าการ	หมู่ที่ 8 ถนนบางกรวย-จงถนอม ตำบลวัดชลอ อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี 11130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

บางกรวย เป็นอำเภอที่มีขนาดพื้นที่เล็กที่สุดของจังหวัดนนทบุรี และเป็นอำเภอหนึ่งที่อยู่ติดกับกรุงเทพมหานคร แต่พื้นที่ส่วนใหญ่ยังคงวิถีชีวิตแบบเรือกสวนไร่นาเอาไว้อย่างชัดเจน แต่ทว่าบางกรวยยังถือว่าเป็นศูนย์กลางความเจริญในแง่ต่าง ๆ ของจังหวัดนนทบุรีทั้งในแง่ของการเดินทางที่สะดวกสบายเนื่องจากมีพื้นที่อยู่ติดถนนเส้นหลักหลายสาย รวมไปถึงยังมีร้านอาหารชื่อดังอีกมากมาย นอกจากนี้ยังมีวัดชลอซึ่งถือเป็นวัดที่โด่งดังมาตั้งแต่สมัยอดีตตั้งอยู่ ณ ศูนย์กลางของอำเภอบางกรวยอีกด้วย

ที่ตั้งและอาณาเขต[แก้]

อำเภอบางกรวยตั้งอยู่ทางใต้สุดของจังหวัด ห่างจากตัวจังหวัด 16.86 กิโลเมตร^[2] มีอาณาเขตติดต่อดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบางใหญ่และอำเภอเมืองนนทบุรี มีคลองขุดใหม่, คลองจีนบ่าย, ถนนบางม่วง-บางคูลัด, คลองหัวคูใน (วัดพระเงิน), คลองบางนา, คลองนาคเกี้ยว, คลองบางค้อ, คลองบางกอกน้อย, คลองวัดแดง, แนวรั้วหมู่บ้านเยาวพรรณ, ถนนบางศรีเมือง 1, คลองวัดสนาม, คลองบางสีทอง, ซอยบางกรวย-ไทรน้อย 30 (วัดรวกบางสีทอง), ซอยบางไผ่ ซอย 3 (วัดรวกบางสีทอง), ถนนบางไผ่พัฒนา, คลองธรรมบาล และคลองบางกรวยเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองนนทบุรีและเขตบางซื่อ (กรุงเทพมหานคร) มีแนวกึ่งกลางแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศใต้ ติดต่อกับเขตบางพลัด, เขตตลิ่งชัน และเขตทวีวัฒนา (กรุงเทพมหานคร) มีทางรถไฟสายใต้, คลองบางกอกน้อย และคลองมหาสวัสดิ์เป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอพุทธมณฑล (จังหวัดนครปฐม) มีคลองนราภิรมย์เป็นเส้นแบ่งเขต

ที่มาของชื่ออำเภอ[แก้]

ชื่ออำเภอบางกรวยตั้งตามชื่อคลองบางกรวยซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของแม่น้ำเจ้าพระยาสายเดิม สันนิษฐานว่าชื่อ “บางกรวย” มีที่มาจากการที่ตามแนวสองฝั่งคลองสายนี้ในอดีตมีต้นกรวย (Horsfieldia irya) ขึ้นอยู่หนาแน่น^[3][4] นอกจากนี้แหล่งข้อมูลบางแห่งยังอธิบายว่าชื่อ “บางกรวย” เป็นชื่อที่ผู้คนเรียกตามรูปพื้นที่อำเภอที่มีลักษณะคล้ายกรวยยื่นเข้าไปในแม่น้ำเจ้าพระยา หลังจากอำเภอบางแม่นาง (ปัจจุบันคืออำเภอบางใหญ่) ได้แยกตัวออกไป^[3] อย่างไรก็ตาม ได้ปรากฏชื่อคลองบางกรวยและตำบลบางกรวยในเอกสารต่าง ๆ อยู่ก่อนการจัดตั้งกิ่งอำเภอบางแม่นางแล้ว

ประวัติศาสตร์[แก้]

อำเภอบางใหญ่ ได้รับการจัดตั้งเป็นอำเภอเมื่อ พ.ศ. 2447 ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของจังหวัดนนทบุรี มีเนื้อที่กว้างขวางมาก ต่อมาเจ้าหน้าที่ราชการดูแลไม่ทั่วถึง จึงได้แบ่งเขตการปกครองตำบลบางใหญ่และบางม่วงทางด้านตะวันตกเฉียงเหนือไปตั้งเป็นกิ่งอำเภอบางแม่นางใน พ.ศ. 2460 ขึ้นอยู่กับอำเภอบางใหญ่จนถึง พ.ศ. 2464 จึงได้ยกฐานะเป็นอำเภอ

ต่อมากระทรวงมหาดไทยได้ประกาศเปลี่ยนชื่ออำเภอบางใหญ่ตามบริเวณที่ตั้งอำเภอและตามการเรียกของคนสมัยนั้นเป็น อำเภอบางกรวย เมื่อวันที่ 19 ตุลาคม พ.ศ. 2473 พร้อมๆ กับที่อำเภอบางแม่นางได้เปลี่ยนชื่อเป็น “อำเภอบางใหญ่” แทน^[5]

วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดธนบุรี กับจังหวัดนนทบุรี (ก,ข,ค,ง,จ,ฉ,ช,ซ)^[6]

• • ก. โอนพื้นที่ตำบลบางอ้อ ตำบลบางรัก และตำบลบางพลัด ของอำเภอบางพลัด จังหวัดธนบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ด้านเหนือของทางรถไฟสายใต้ ไปขึ้นกับตำบลบางกรวย อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี
  • ข. โอนพื้นที่หมู่ 1,2 ของตำบลบางบำหรุ อำเภอตลิ่งชัน จังหวัดธนบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ด้านเหนือของทางรถไฟสายใต้ ไปขึ้นกับตำบลวัดชลอ อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี
  • ค. โอนพื้นที่หมู่ 1,2 ของตำบลบางกรวย อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ด้านใต้ของทางรถไฟสายใต้ ไปขึ้นกับตำบลบางอ้อ อำเภอบางพลัด จังหวัดธนบุรี
  • ง. โอนพื้นที่หมู่ 10 ของตำบลบางกรวย อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ด้านใต้ของทางรถไฟสายใต้ ไปขึ้นกับตำบลบางรัก อำเภอบางพลัด จังหวัดธนบุรี
  • จ. โอนพื้นที่หมู่ 13 ของตำบลบางกรวย อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ด้านใต้ของทางรถไฟสายใต้ ไปขึ้นกับตำบลสวนพริก อำเภอบางพลัด จังหวัดธนบุรี
  • ฉ. โอนพื้นที่หมู่ 1 ของตำบลวัดชลอ อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ด้านใต้ของทางรถไฟสายใต้ ไปขึ้นกับตำบลสวนพริก อำเภอบางพลัด จังหวัดธนบุรี
  • ช. โอนพื้นที่หมู่ 9,11 ของตำบลวัดชลอ อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ด้านใต้ของทางรถไฟสายใต้ ไปขึ้นกับตำบลบางบำหรุ อำเภอตลิ่งชัน จังหวัดธนบุรี
    • การเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดตามหมายอักษร ก.ข.ค.ง.จ.ฉ.ช. ให้ถือเชิงลาดด้านทิศเหนือของทางรถไฟสายใต้ ตั้งแต่สะพานพระราม 6 ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา ถึงคลองบางกอกน้อยฝั่งตะวันออก เป็นเส้นแบ่งเขต
  • ซ. โอนพื้นที่หมู่ 1,2,3,4,8,9,11 ของตำบลมหาสวัสดิ์ อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ฝั่งใต้ของคลองมหาสวัสดิ์ ไปขึ้นกับตำบลตลิ่งชัน อำเภอตลิ่งชัน จังหวัดธนบุรี
    • การเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดตามหมายอักษร ซ. ให้ถือเอาฝั่งตะวันออกของคลองบางกอกน้อย ตรงสะพานรถไฟขึ้นไปทางเหนือจนถึงตรงข้ามคลองมหาสวัสดิ์ฝั่งเหนือ และตัดข้ามคลองบางกอกน้อย ไปถือเอาฝั่งเหนือของคลองมหาสวัสดิ์ต่อไปจนถึงสี่แยกคลองนราภิรมย์ เป็นเส้นแบ่งเขต

ครั้นใน พ.ศ. 2486 จังหวัดนนทบุรีถูกยุบลงเนื่องจากขณะนั้นเกิดปัญหาสภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ อำเภอบางกรวยถูกโอนไปเป็นส่วนหนึ่งของจังหวัดธนบุรี แต่ภายหลังก็ได้กลับมาอยู่ในการปกครองของจังหวัดนนทบุรีซึ่งได้รับการยกฐานะขึ้นมาอีกครั้งใน พ.ศ. 2489^[7]

การแบ่งเขตการปกครอง[แก้]

การปกครองส่วนภูมิภาค[แก้]

อำเภอบางกรวยแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล แต่ละตำบลแบ่งออกเป็นหมู่บ้าน รวม 60 หมู่บ้าน (หรือ 41 หมู่บ้าน หากไม่นับรวมในเขตเทศบาลเมืองบางกรวยซึ่งไม่มีตำแหน่งกำนันและผู้ใหญ่บ้านแล้ว) ได้แก่

การปกครองส่วนท้องถิ่น[แก้]

ท้องที่อำเภอบางกรวยประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 7 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองบางกรวย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวัดชลอและตำบลบางกรวยทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลปลายบาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางคูเวียงทั้งตำบล ตำบลมหาสวัสดิ์ (เฉพาะหมู่ที่ 1, 2, 6, 7 และบางส่วนของหมู่ที่ 5) และตำบลปลายบางทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลศาลากลาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศาลากลางทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบางสีทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางสีทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางขนุน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางขนุนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางขุนกอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางขุนกองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลมหาสวัสดิ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมหาสวัสดิ์ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลปลายบาง)

การคมนาคม[แก้]

ถนน[แก้]

ถนนสายสำคัญของอำเภอบางกรวย ได้แก่

• ถนนกาญจนาภิเษก (ทางหลวงพิเศษหมายเลข 9)
• ถนนบางกรวย-ไทรน้อย (ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3215)
• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3901 (คู่ขนานกาญจนาภิเษกด้านนอก)
• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3902 (คู่ขนานกาญจนาภิเษกด้านใน)
• ถนนนครอินทร์ (ทางหลวงชนบท นบ.1020)
• ถนนราชพฤกษ์ (ทางหลวงชนบท นบ.3021)
• ถนนจรัญสนิทวงศ์ (หน้าการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย)
• ถนนเทอดพระเกียรติ (เชื่อมถนนบางกรวย-ไทรน้อยกับถนนสิรินธร)
• ถนนบางกรวย-จงถนอม (เชื่อมเขตเทศบาลเมืองบางกรวยเข้ากับเขตเทศบาลตำบลปลายบาง)
• ถนนปลายบางและถนนบางคูเวียง (ถนนสายหลักในเขตเทศบาลตำบลปลายบาง)
• ถนนสำเร็จพัฒนาและถนนอัจฉริยะพัฒนา (ไปสู่อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม)

นอกจากนี้ อำเภอบางกรวยยังมีสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาอีก 1 แห่ง คือ

• สะพานพระราม 7 เชื่อมระหว่างตำบลบางกรวย (และแขวงบางอ้อ เขตบางพลัด) กับแขวงวงศ์สว่าง เขตบางซื่อ กรุงเทพมหานคร

ท่าเรือ[แก้]

• สะพานพระราม 7